De lokale Natuurpunt-afdeling voor 's Gravenwezel, Schilde, Oelegem, Ranst, Wommelgem, Borsbeek, Borgerhout, Deurne en Wijnegem.

Huiszwaluwen in 's-Gravenwezel: kolonie breidt uit

Terug naar lijst

Geplaatst door Natuurpunt Schijnvallei op

Vier jaar geleden hing de Vogelwerkgroep meer dan 20 kunstnesten voor huiszwaluwen onder de gevel van een elektriciteitswinkel aan de Wijnegemsesteenweg in ’s-Gravenwezel. De nesten werden opgehangen tussen een kolonie die op dat moment in verval was. Slechts enkele koppels waren er nog actief.

Na een bezoek begin juli dit jaar stelde de Vogelwerkgroep vast dat 14 nesten bezet zijn. De meeste huiszwaluwen namen hun intrek in een kunstnest, enkele vogels bouwden zelf een nest. Die vaststelling tekent een duidelijke positieve trend op en de cijfers bewijzen dat het plaatsen van kunstnesten in bestaande kolonies een prima maatregel is voor de bedreigde huiszwaluw. Een mooi resultaat dus, maar de gevaren zijn nooit ver weg.

 

Van 3 naar 14 bezette nesten

In het vroege voorjaar van 2016 kwam er een mailtje binnen van een bezorgde buurtbewoner over de kolonie huiszwaluwen aan de Wijnegemsesteenweg in ’s-Gravenwezel. Van de vele huiszwaluwen bleven nog maar enkele koppels over en de bestaande nesten waren in verval. De vogels hadden het moeilijk. De Vogelwerkgroep van Schijnbeemden schoot in actie en met de steun van Regionaal Landschap De Voorkempen werden in april een 20-tal kunstnesten opgehangen. Net op tijd, want in mei keren de vogels terug van hun winterverblijfplaats in tropisch Afrika.

Een eerste mini-succes kwam er een paar maanden later. Drie kunstnesten werden bezet. In 2017 waren dat er al acht. Dat aantal bleef in 2018 stabiel en dit jaar is er dus bijna een verdubbeling van het aantal bezette nesten.

De cijfers bewijzen dat het plaatsen van kunstnesten in bestaande kolonies een prima maatregel is voor de bedreigde huiszwaluw. Zo moeten de vogels geen kostbare energie en tijd meer verspillen met het bouwen van een eigen nest. De kunstnesten blijken bovendien een goed alternatief voor een zelfgemaakt nest onder en tegen een plastieken dakgoot. De modder die de zwaluwen gebruiken om hun nest te bouwen, kleeft immers niet goed op plastiek. Tenslotte hebben de vogels al een paar duizend kilometer gevlogen en talloze gevaren getrotseerd om hier te geraken. Als je dan gewoon kan starten met het stichten van een gezin zonder eerst nog een nest te moeten bouwen, dan is dat handig meegenomen.

 

Nog goed nieuws

Ook in de Vlotstraat in Oelegem, die uitkomt op het Albertkanaal, vestigde een koppel huiszwaluwen zich dit jaar in een kunstnest dat twee jaar geleden door de Vogelwerkgroep werd opgehangen. In de straat vinden meerdere koppels nog een thuis in zelfgebouwde nesten onder dakranden van verschillende huizen. En even verderop onder de brug van Oelegem floreert een huiszwaluwenkolonie als nooit tevoren. Er hangen 35 kunstnesten, de zwaluwen bouwden er zelf nog eens 35 nesten bij. We schatten dat in totaal zo'n 50 nesten bezet zijn. Met dat aantal is die kolonie een absoluut succesverhaal. Bekijk hier een filmpje

 

Gevaren en bedreigingen

Ondanks het goede nieuws is alert blijven de boodschap. Onze omgeving verandert razendsnel en op één jaar tijd kan de situatie er helemaal anders uitzien voor de honkvaste huiszwaluwen. Neem bijvoorbeeld de brug over het Albertkanaal in Oelegem waar meer dan 70 nesten zijn. Die wordt op termijn vervangen door een nieuwe, hogere brug om grotere schepen via het kanaal door te laten. De werken zouden volgend jaar starten. De nieuwe brug komt op min of meer dezelfde plek. Wat de locatie betreft, verandert er voor de huiszwaluwen dus niet veel. Maar het spreekt voor zich dat de bestaande brug niet afgebroken kan worden net voor of tijdens de broedperiode. Goede afspraken met de aannemer zijn cruciaal om het voortbestaan van de kolonie te waarborgen. Natuurpunt Schijnbeemden heeft alvast contact opgenomen met de Vlaamse Waterweg en volgt de afbraak van de oude brug en de bouw van de nieuwe verder op. 

 

De huiszwaluw bedreigd

Waarom is de huiszwaluw bedreigd? Een aantal oorzaken zijn in onze omgeving te zoeken. Zoals het gebrek aan de juiste moddersubstantie om zelf een nest te bouwen en het vinden van geschikte broedplaatsen. Daar hebben we als mens met kunstnesten een oplossing voor bedacht. 

Ook het vinden van voldoende voedsel lijkt een probleem. Een huiszwaluw vangt tot 6.000 insecten per dag. Door het gebruik van insecticiden zijn er steeds minder insecten. En daardoor krijgen de huiszwaluwen minder jongen groot. De cijfers zijn hallucinant. Het aantal huiszwaluwen is sinds de jaren 70 met 90% gedaald. Het is zo dramatisch zelfs dat de soort in Vlaanderen met uitsterven bedreigd wordt.

En dan zijn er nog tal van bedreigingen en gevaren buiten België. Na het broedseizoen trekken huiszwaluwen in augustus en september in grote groepen naar tropisch Afrika. Een reis van een paar duizend kilometer. Ze vliegen over Frankrijk, Italië en Malta waar schietgrage en doorwinterde jagers op alles knallen wat voorbij vliegt. Eenmaal over de Middellandse zee riskeren ze opnieuw slachtoffer te worden van de jacht. De uitgeputte vogels landen in de Noord-Afrikaanse kustgebieden om te rusten en wat voedsel bij mekaar te zoeken. Net op die plek staan kilometerslange en hoge mistnetten opgesteld om zoveel mogelijk vogels te vangen. Deels voor de (plezier)jacht, deels als voedsel voor een uitgehongerde bevolking. En dan moet het ergste nog komen: in een verzengende hitte met kans op zandstormen de Sahara overvliegen. Bovendien breidt de woestijn elk jaar verder uit, waardoor de vogels steeds grotere afstanden moeten overbruggen om hun winterverblijfplaats in tropisch Afrika te bereiken.

De kans is groot dat niet alle jongen die in s’-Gravenwezel en Oelegem geboren worden de eindbestemming halen. Het jaar daarop begint de cyclus opnieuw en leggen de vogels dezelfde weg af, maar dan in omgekeerde richting. We kunnen alleen maar hopen dat er genoeg vogels overblijven opdat de kolonies in onze streken verder kunnen uitbreiden. 

 

Mestplankjes poetsen

In de kolonie in ’s-Gravenwezel hangt onder de meeste bezette nesten een mestplank. Zo’n plankje zorgt ervoor dat er geen huiszwaluwenpoep op de stoep valt. Via de plankjes kon ook vastgesteld worden hoeveel nesten bezet waren. De hoeveelheid huiszwaluwenpoep op het plankje deed hierbij dienst als indicator van een bezet nest.

De vogelwerkgroep zal na het broedseizoen de plankjes poetsen en extra mestplanken hangen waar nodig. Ook in de Vlotstraat in Oelegem wordt een mestplank gehangen en komen eventueel extra kunstnesten als de bewoners dit wensen.

 

Gezocht: huiszwaluwen

Ken je een plek in onze regio waar nog huiszwaluwen nesten? Laat het ons weten. Stuur een mail naar info@natuurpuntschijnbeemden.be en geef het adres van de nestplaats door. Wij nemen contact op met de eigenaar en vragen hem of haar of we kunstnesten mogen ophangen. Natuurpunt ontwikkelde speciaal hiervoor deze folder (pdf).

We kregen en krijgen heel wat mails van mensen die bereid zijn om aan hun gevel een kunstnest voor huiszwaluwen te hangen. Dat bewijst dat veel mensen deze kwetsbare vogels een handje willen helpen. Het ophangen van kunstnesten heeft enkel zin als er in de onmiddellijke omgeving al huiszwaluwen broeden. In dat geval kan je beroep doen op  de Vogelwerkgroep van Natuurpunt Schijnbeemden. Neem contact op met info@natuurpuntschijnbeemden.be

Als er geen kolonie in de buurt zit, kan je altijd zelf een kunstnest ophangen. Je weet maar nooit of een koppel huiszwaluwen beslist om onder jouw dakgoot een gezin te stichten.

 

Tekst: Philip Barbaix