Voor de 27ste keer trok de Zoogdierenwerkgroep de gewelven van het Schildehof in om vleermuizen te tellen. Dat gebeurde voor het eerst op 22 februari 1992. Toen werden exact 4 vleermuizen geteld.

De vrijwilligers van toen bedachten dat dat er veel meer zouden kunnen zijn. Het winterverblijf moest alleen ‘vleermuisproof’ gemaakt worden. Na een reeks van maatregelen door de jaren heen mogen de resultaten vandaag gezien worden. Met 232 exemplaren was 2018 opnieuw een succesjaar.

Het gaat goed met de vleermuizen van Schildehof. Zo goed zelfs dat de vleermuizentellers zich afvragen wat de maximumcapaciteit van de kelderruimten is. Tijdens de telling op 13 januari 2019 telden ze 232 overwinterende vleermuizen. Dat is een stijging met 41 exemplaren ten opzichte van 2017. Het gaat om vier soorten: 4 grootoorvleermuizen, 124 franjestaarten, 54 watervleermuizen en 36 baard- of brandsvleermuizen. 14 diertjes konden niet worden gedertemineerd. 

Verklaring voor het succes

De forse stijging kan voor een deel verklaard worden door de verbeteringswerken die aan het winterverblijf zijn uitgevoerd. In de zomer van 2017 en het voorjaar van 2018 stak de professionele ploeg van Ekeren de handen uit de mouwen. 

• Ze sloten verschillende openingen af die niet door vleermuizen gebruikt worden.
• Ze verbeterden bestaande afdichtingen.
• Ze maakten een extra kelderruimte open en hingen daarin Swaenen boxen: dat zijn speciale kasten waarin vleermuizen kunnen overwinteren.
• Ze herstelden een steunboog om de stabiliteit van de kelder te verbeteren.
• Ze ruimden meer dan 20 ton puin waardoor de bufferende waterlaag optimaal kan zorgen voor een vorstvrije locatie met hoge luchtvochtigheid.

Die laatste maatregel bleek geen overbodige luxe. Want door de kurkdroge zomer van 2018 stond het waterpeil in september erg laag, waardoor sommige delen van de kelder droog stonden. Gelukkig is het in november en december volop beginnen regenen en stond het waterpeil tijdens de telling van 13 januari terug op een normaal niveau. Net voor de vrieskou begon. 

De hoeveelheid water op de keldervloer speelt een belangrijke rol. Het water zorgt in de winter voor een vorstvrije locatie. Als het buiten vriest, is het binnen in de afgesloten ruimte boven het vriespunt. Het water verdampt en die ‘warme’ waterdamp houdt de locatie vorstvrij. Een lage, stabiele temperatuur met hoge luchtvochtigheid is ideaal voor vleermuizen in winterslaap.

Wat brengt de toekomst?

Momenteel hanger er 22 temperatuurloggers in de kelder. Die zullen zes maanden lang de temperatuur registeren. De metingen zullen de vleermuisexperts toelaten om zinvolle uitspraken te doen over de kwaliteit van de kelder en mogelijke verbeteringen.

Uit de metingen van de loggers blijkt soms dat met minimale inspanningen extra soorten kunnen aangetrokken worden. Misschien kan er iets gedaan worden voor de ingekorven vleermuis, een soort die in Vlaanderen zeldzaam is, en in 2012 één keer in de vleermuizenkelder van Schildehof werd aangetroffen. Ook voor de grootoorvleermuis kunnen mogelijk extra inspanningen gedaan worden.

Beheren loont

De vleermuizenkelder van Schilde is een succesverhaal. Het toont aan dat goed beheer in combinatie met monitoring een belangrijke bijdrage levert aan de overlevingskansen van deze bijzondere Europees beschermde zoogdieren.

De gemeente Schilde en Natuurpunt Schijnbeemden mogen dan ook heel trots zijn op hun vleermuizenreservaat.

Tekst: Philip Barbaix / Lode Rubberecht